Türk Modernleşmesinin Aksaklıkları

Mehmet Can

Modern veya modernleşme kavramları Tanzimat’tan beri bu toprakların gündeminde olan bir olgudur. Osmanlı’da başlayan ve Cumhuriyet ile birlikte devam eden modernleşme çabası Sanat’tan siyasete, Eğitim’den devlet bürokrasisine, Mimari’den teknik yeniliklere varıncaya kadar pek çok farklı alanın konusu olmuştur modern-modernleşme… Modern nedir? Modernleşme nedir veya biz bu kavramdan ne anlıyoruz? Modern dediğimiz zaman; yazının başında da ifade ettiğim gibi sanatta, mimaride, edebiyatta, teknik ve teknolojide, siyasette, eğitimde yenilenmedir. Yeni olan bir şeydir…

Bu yeniyi ister geleneğin yani eskinin üzerine inşa edin, isterseniz gelenekten eskiden tam bir kopuş noktasında ele alın, her ikisi de yeni kavramına ulaşmamız için yeterlidir. Kimi toplumlar Fransa gibi eski ile tam bir kopuşu gerçekleştirerek en azından siyasal alan için bunu ifade edebiliriz; çünkü 1789 Fransız Devrimi bu kopuşun siyasal alandaki yansımasıdır. Kimi toplumlar ise İngiltere gibi geleneğide içine alarak yani geleneğin üzerine bir şeyler inşa ederek kendi yenisine-modernine ulaşmıştır. Dolayısıyla şu tanımı getiremeyiz; işte efendim gelenekten eskiden tam olarak bir kopuş gerçekleşmedi. Sizin yeniniz, moderniniz, modernleşmeniz tam olmamıştır. Bu duruma tam olarak modernleşme diyemeyiz! Burada şuna dikkat etmek gerekir: Modernleşme projeleri homojen bir yol izlemez. Her ülke, her toplum kendi yerelliğinden, özgünlüğünden hareket ederek bir yol ve yöntem izlerler.

Örneğin, A ülkesinin iç dinamikleri gelişkindir kendinden doğru bir süreci yürütebilir-yönetebilir.  Osmanlı gibi toplumsal muhalefetin zayıf olduğu iç dinamiklerin siyasallaşmasının geciktiği tarihsel süreçlerde dışarıdan, dış dinamiklerin uyguladığı bir basınç sonucu kendi modernleşme projeni gerçekleştirirsin. Ancak burada unutulmaması gereken olgu; gerek Fransa örneğinde gerek İngiltere gerek ise Osmanlı örneği hepsi de kendi özgünlüğünün, koşullarının, imkanlarının el verdiği ölçüde kendi modernleşme projelerini gerçekleştirmişlerdir.

Modernleşme unutmamak gerekir ki ilk Batı Avrupa’da ortaya çıkmıştır. Yani işin başında modernleşme batı merkezli bir sorunsaldır. 16.yüzyıldaki teknik, bilimsel, sanatsal, siyasal değişimin adıdır modernelşme. Bunun felsefi ayağı ise Descartes ile başlayan, Spinoza ile devam eden ve günümüze kadar gelen süreçtir. Yani bilimsel bilginin ortaya çıkması; olaylara ve olgulara rasyonel bir temelde bakabilme kültürünün oluşması, bilginin teolojiden-ilahiyattan arınması- dünyevileşmesi diyebiliriz kısacası. Yine bunun yanında Terakki (ilerleme) fikrinin, yine buna paralel olarak gelişme fikriyatının ortaya çıkması. Modernleşmeyi bu saydığım olgulardan ayrı düşünemeyiz.

İlerleme kavramının evveliyatı her ne kadar Eski Yunan’a kadar gitssede esas olarak 18.yüzyılın sonu ve 19.yüzyılın başında modern siyasal bilimlerin ortaya çıkmasıyla somutlaşan, litaretüre giren bir kavramdır. Özellikle Herbert Spencer, Auguste Comte ve Marx’da ilerleme kavramını net bir şekilde görebiliyoruz. Bu düşünürlerin ilerleme kavramından anladıkları şey farklı da olsa bunların uzlaştığı ana eksen toplumsal ilerlemenin-değişimin gerekli olduğu olgusudur. Özellikle Spencer ve Comte toplumsal ilerlemenin-toplumsal değişimin kaçınılmazlığına, kendiliğindenliğine vurgu yaparken yani toplumlar kendi doğallıklarından kaynaklı olarak ilerler ve değişir. Marx, Toplumsal ilerlemeyi sınıf savaşımı ekseninde ele almaktadır.

Marx’a göre sınıf savaşımının neticesi; ortaya çıkaracağı sonuç, toplumsal ilerlemeyi veya gerilemeyi sağlardı. Marx’da toplumsal ilerlemeye olumlu bir yan yüklerdi ama Spencer ve Comte gibi bunu mutlaklaştırmayarak kaçınılmaz doğal bir olgu olarak ele almamaktaydı. Dolayısıyla Batı Avrupa’nın bir sorunsalı olan modernleşme Osmanlı ve Cumhuriyet elitlerini de etkilemiştir. Osmanlı elitlerine göre modern olmak, modernleşmek batı ile açılan gelişmişlik makasını kapatabilmektir. Bu algı-bakış açısı Cumhuriyet elit ve kadrolarında da vardır.

Özellikle az gelişmiş kapitalist ülkelerde veya batı kapiitalizminin Sanayi Devrimi ile birlikte ortaya çıkardığı yeni iş bölümünün bir parçası olmak isteyen, tüm bu gelişmelerin dışında kalmış ülkelerin modernleşme projeleri, modernleşmecidir – taklitçidir daha çok… Batı kapitalizminin ona sunduğu sınırlar içinde kalarak bir yeni-modern yaratma çabasıdır. Genelde bu süreç az gelişmiş-tarihin çarkını kaçırmış, Osmanlı gibi devletlerde üst-yapısal kurumlar üzerinden, tepeden bir yenilik yapmak, bir dönüşüm gerçekleştirmektir.

Türk modernleşmsinin-modernleşmeci olması ve çevresindeki  gelişmelerin günümüzde dahi gerisinde kalmasının en önemli nedenidir. Batı için ana sorun, kapitalizmin bir ürünü olan modernleşme süreci yoluyla, osmanlı devleti ve ardırlarını batı kapitalizmine eklemlemekti. Bu eklenleme süreci ise Osmanlı bürokrasi’si üzerinden gerçekleşti. Gerek Osmanlı Döneminde gerek ise Cumhuriyet sürecinde halk bu işin içinde istenilen seviyede yoktu! Olması da pek muhtemel değildi zaten… Çünkü Türk ve Müslüman tebanın eğitim seviyesi Balkanlar’dan ve Rusya’dan göç edenlerin bir kısmı hariç çok düşüktü. Dolayısıyla iç dinamiklerdeki bu zayıflık, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde modernleşme sürecinin  bürokrasi üzerinden gerçekleşmesine neden oldu.

Halk işin içinde olmayınca halkın-toplumun değer yargıları, kültürü kendisine dayatılan yeniyi içselleştirmede zorluklar yaşamasına neden oldu. Burada halkın kültürel yapısının-değer yargılarının iyisini-kötüsünü tartışmıyorum… Halk ile Osmanlı ve Cumhuriyet elitleri arasındaki yaşanan ve günümüze kadar da devam eden gerginliği anlamak bakımından bu durumu özellikle ifade etmek istedim.

 Türkiye’de sağ siyasetlerin sol-sosyal demokrat, laik, seküler siyasetlere göre daha çok taban bulup iktidarlaşmalarını da bu minval üzerinden okuyabiliriz. Sağ siyasetlerin Demokrat Parti’den itibaren (tabi burada Tpcf’nı da anabilirz ama oradaki hikaye biraz farklı) statükoyu koruyucu ve muhafaza edici bir söylemle topluma seslenmeleri; Aydınlanma Devriminin öncesine ait olan bir dil ile topluma seslenmeleri, Aydınlanma Devrimi öncesine ait olan bir dil ile konuşmaları yani dini-tanrısallığı-kutsalları işin içine katmaları, sınıfsal ve gündelik çelişkilere fazla gönderme yapmamaları sağın Türkiye siyasetindeki üstünlüğünün en önemli nedenidir. Bu dilin tolumu ileriye taşımadığı batı ile olan geriliği ortadan kaldırmadığını yaşayayarak görüyoruz. Özellikle Ak Parti’nin iktidar olduğu döneme kadar süreci bu şekilde okuyabilirz.

Ancak bu durum son yerel seçimlerle birlikte değişmeye başladı. Çünkü toplum sosyolojisi değişiyor  yani yeni kuşaklar yeni değer yargılarıyla işin içine girmeye başlıyor. Yani artık Aydınlanma Devrimi öncesine ait olan bir dil ile topluma seslenmenin imkan ve olanakları giderek daralıyor. Türkiye toplumu yeni bir şeyler duymak istiyor.

Dolayısıyla Türkiye’de sağ siyasetlerin geçmişten-günümüze iktidar olmasının nedeni: Osmanlı ve Cumhuriyet modernleşme projesinin yazının pek çok yerinde de ifade ettiğim gibi aksaklıkları ve bu kurumsallaşmayı istenilen seviyede gerçekleştirip toplumsallaştıramamalıdır. Bu aksakllıklar giderilip onarıldıkça gerçek anlamda toplumsal ilerleme ve değişimde sağlanacaktır. Bilimsel düşüncenin, rasyonalitenin, felsesi ve kültürel bir bakış açısının egemen olduğu ve tüm bunların topluma yayıldığı- yayılmaya başlayacağı bir sürecin yaşanacağı günlerin çok uzak olmadığı tarihsel zaman kesitlerindeyiz. Artık modernleşmenin aksaklıklarının giderilip-onun da ötesine geçeceğimiz bir dünya umuduyla.

Related: is olivia streisand related to barbra streisand, jumpscare links to send to friends, celebrities with lobular breast cancer, about as reliable as sayings, remington james recipes, fibres that power your body, casas de renta en wildwood, nj, astrazeneca pymetrics, hamilton jr auditions, military rpp program san diego, feast of trumpets 2022, craig properties fargo, nd, lafayette college athletics, scott funeral obituary, lactaid chocolate milk discontinued,Related: , woodhaven brownstown school district board office, fallout: new vegas do companions need ammo, leccion 4 seleccionar le gusta practicar deportes, things to do in mooresville, nc this weekend, homes for sale in brookfield, mo, arkansas football 1998 roster, national popular vote plan pros and cons, johnstown high school class of 1970, how does god make the crooked places straight, 204 ruger 24 inch upper, 405 northfield ave west orange, nj, adjustable bed movers, how much is 3000 pounds in us dollars, cnbc investment committee holdings,Related: princess alexandra hospital blood test opening times, arhaus swivel chair dining, fatal car accident in arlington, tx yesterday, long island clubs from the 90s, best dorms at texas a&m for engineering, keon alexander height, did shirley booth wear a wig on hazel, elizabeth cameron wife of daniel cameron, current burn bans in missouri, shreveport times weddings, sims 4 functional garage door mod, sarah name puns, denver tv channel frequencies, cajun last names starting with s, how to tell if you passed mpje,Related: how old is marlene harmon, zoom tea party background, don’t trust filipinas, the collatz conjecture copy and paste, dr ken berry rheumatoid arthritis, aapl practice guideline for the forensic assessment, ups package handler pay raise, the man in the glass poem by bill parcells, sprague family maine net worth, russian junior nationals figure skating 2022, meredith and derek fanfiction sick, what does trevor lawrence drive, what does used ads” mean on google activity, does an impotent man feel desire, when a sagittarius man is done with you,Related: car accident in nokomis, fl today, eaton county circuit court records, san carlos car accident today, black funeral homes in bronx ny, how to redeem codes in demon fall, is boar’s head uncured chorizo ready to eat, theme park tycoon 2 script 2021, funny dirty acronyms, portland, oregon time zone utc, longitudinal study childcare level 3 example, downey police activity today, funeral homes in hereford, texas, web of science h index lookup, bnp test tube color labcorp, lawrenceburg, ky police news,Related: santa monica pier accident today, why did carl leave salvage hunters, what size is kamie crawford, how many days until 2024 graduation, como eliminar el exceso de betacaroteno, suni lee smile with teeth, how many black millionaires in america 2022, whitney soule leaving bowdoin, power folding mirror motor kit, is john bowman from sha na na still alive, baldwin county schools news, how hard is it to get into uw computer science, bridget lancaster husband, when is nc governor election 2022, molly coates naples, fl,Related: suisun city crime news, who is the girl in the cadbury ad, warren wiersbe cause of death, what happens if a teacher gets a dui, car accident in bay county, mi, how many pigs are born each year, brooksville country club, port st lucie obituaries, ducro funeral home obituaries, starbucks district manager company car, penhall funeral home orange funeral notices, nick the blade virgilio philadelphia, ecnl conference selection program 2021, milwaukee development denver, clothing brand with pine tree logo,Related: what does galatians 5:15 mean, transfix crossword clue 6 letters, certificate of non appearance deposition texas, university of phoenix settlement do i qualify, the horse and the loaded donkey theme, how to check if winscp is installed, bennett high school football roster, kathryn bolkovac daughter, do you need a license to sell gold, who is mo willems daughter, judge restani court of international trade, 1937 rolls royce phantom value, niollo basketball player, rpcna vs pca, why did brett tucker leave station 19,Related: east side duplex for rent, arrington vineyards menu, colgate enamel health toothpaste discontinued, copake lake real estate waterfront, jtv artisan collection of bali earrings, how many jeep golden eagles were made, warriors record without curry 2021 2022, , banksy work analysis, joshua blyden cause of death, why is the d’amelio show not on disney plus, did david hyde pierce have a heart attack, colorado front range population, augusta creek trout fishing, lennar homes subcontractors,Related: teacup cavalier king charles spaniel breeder, savina sordi morte, cl2o polar or nonpolar, lowndes county, ms warrant list, danielle milian husband, liste des anges et leurs fonctions, is sodium bisulfate the same as baking soda, robert pittman wife, everett, ma street parking rules, nordic cross german flag, smithfield packing rehire policy, largemouth bass silhouette, david hunter campbell, executioner hood sewing pattern, shauna redford paintings,Related: bison dele mother, baker funeral home obituaries pound, va, shooting in roseville ca today, original caesar salad dressing recipe, is a 2008 mustang bullitt collectible, parking at ascot racecourse, savage 22 mag bolt action wood stock, easton bat serial number location, dr willie wilson net worth 2020, wellington fund citadel, university of cumberlands wrestling division, 5 de espadas combinaciones, halifax mortgage address for solicitor, sample answer to partition complaint california, 53 foot trailer weight limit,Related: debbie paphitis, marcia strassman daughter elizabeth collector, thamani ya rupia ya mjerumani, sierra energy monterey ca, cupertino union school district covid dashboard, vfs global nepal kathmandu, italian community center events, grumman canoe rowing kit, when does brandy melville restock their website, ul 508a supplement sb table sb4 1, christmas in mississippi house location, judy joo husband david allen, control serum definition veterinary, skyrim realm of lorkhan how to start main quest, mankato west prom 2020,Related: what happens if someone gets caught with your gun, paying social media jobs 244 madison avenue, how to teach past continuous interrupted ppp, luke brooks parents, oklahoma court ordered title, new york ventures direct fund, mark hix net worth, volunteer awards 2022 uk, family promise scandal, virgin atlantic baggage allowance for pakistan, royal empress tree arizona, inclusive product management accelerator foster school of business, how old was bobby lockwood in wolfblood, whiskey bent hat co brownsboro tx, st malachy’s church carrickcruppen,