Özgür Üniversite Türkiye ve Ortadoğu Forumu Vakfı
Piyasalarda daha derin bir kötülüğü yansıtan endişe verici bir işaret gelişiyor
Birçok finansal analist son zamanlarda tuhaf bir şeyin farkına vardı ; 2022’de başlayan ancak hızla artan ve kötüleşen bir olgu. Altın fiyatından da bahsetmek istiyoruz elbette – ancak neredeyse her hafta tarihi rekorlara ulaşsa da, endişe verici olan yalnızca dolar değeri değil: aynı zamanda ve her şeyden önce gösterge faiz oranlarıyla karşılaştırıldığında kopukluğu. on yıllık ABD tahvil faizleri.
Altın fiyatları ile faiz oranlarının ilişkilendirilmesinin nedeni açıktır: altının getirisi yoktur; metalin depolanmasından faiz kazanılmaz. Buna karşılık, devlet tahvilleri belirli bir yıllık oran kazandırıyor. Bu faiz oranı enflasyondan düşük olduğunda (veya daha da negatif olduğunda), altının çekiciliği artar: mükemmel bir güvenli varlıktır ve %0’da bile getirisi negatif reel orandan daha yüksektir. Öte yandan faiz oranları yükseldiğinde altının çekiciliği azalma eğilimi gösteriyor çünkü yatırımcılar tasarruflarını, bu yatırımın güvenli olması ve gelirin garanti edilmesi şartıyla, gelir elde edecek şekilde değerlendirmeyi tercih ediyorlar.
Uzun zamandır geçerli olan bu ilke artık geçerliliğini yitiriyor; ve uluslararası mali düzende süregelen bir karışıklığı yansıtıyor. Bunun nedenini anlamak için birkaç adım geriye gitmemiz ve yakın parasal geçmişi hatırlamamız gerekiyor.
Rezerv para birimi olarak dolar
1944 yılı, uygarlık tarihinde kredi genişlemesinin en büyük dönemi olacak dönemin başlangıcı oldu. Artık bu dönem sona eriyor ve sonuçları çok ağır olacak.
Aynı yılın Temmuz ayında, tüm Müttefik ülkelerden delegeler, İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinden sonra uluslararası para düzenini düzenlemek üzere New Hampshire, Bretton Woods’daki Mount Washington Oteli’nde bir araya geldi . Bu toplantı Uluslararası Para Fonu ve Bretton Woods sisteminin oluşturulmasıyla sonuçlandı .
Bu vesileyle, ABD hükümeti, ihraç edilen her doları bir ons altının 1/35’i ile değiştirmeyi taahhüt ederek, ABD doları yeni küresel rezerv para birimi olarak belirlendi.
Birbirini izleyen Amerikan hükümetleri, dünya rezerv para biriminin ihraççısı olma şeklindeki bu olağanüstü ayrıcalığı hızla kötüye kullandılar. Güç yozlaştırır ve başkalarının para olarak kullandığı şeyleri kontrol etmekten daha büyük bir ekonomik güç yoktur.
1971’deki Amerikan iflası
13 Ağustos 1971 Cuma günü öğleden sonra çok önemli bir olay yaşandı. Camp David’de yapılan gizli bir toplantıda ABD’nin altına ilişkin yükümlülüklerini yerine getiremeyeceği kararlaştırıldı. Dolar artık ons’un 1/35’i kadar paraya çevrilemeyecek. Bu karar 15 Ağustos Pazar günü televizyonda duyuruldu; tarihi klip aşağıdadır.
Elbette politika yapıcılar buna iflas ya da egemenlik temerrüdü adını vermediler , ancak bu kelimenin tam anlamıyla bir durumdu. Bu, “spekülatörlere karşı mücadele” ve “ABD dolarının istikrarını” sağlama amaçlı “geçici” bir önlem olarak sunuldu. Olay daha sonra üstü kapalı olarak ” Nixon şoku ” olarak adlandırıldı .
Elbette bu duyuru bilgili gözlemcileri şaşırtmadı. Büyük Toplum programları ve Vietnam Savaşı zaten Amerikalıların çok fazla dolar basmasına yol açmıştı; bu da 1944’te Bretton Woods’ta verilen söze olan güveni zaten aşındırıyordu.
Daha Kasım 1961’de, Amerika Birleşik Devletleri ve yedi Avrupa ülkesi, Londra altın piyasasına müdahale ederek, ons başına 35 dolarlık resmi fiyatı korumak için işbirliği yapmaya karar vermişlerdi; Bu, esasen, fiyatını manipüle etmek amacıyla altının yapay ve sübvansiyonlu bir fiyatla piyasaya sürülmesiyle yapıldı. Bu manipülasyondan sorumlu organizasyonun adı “ Londra Altın Havuzu” idi.
Şubat 1965’te Fransa Cumhurbaşkanı Charles de Gaulle şüphelerini açıkça dile getirdi ve Amerikalıları olağanüstü ayrıcalıklarını kötüye kullanmakla suçladı.
14 Mart 1968’de Amerika Birleşik Devletleri, değerli metale olan yüksek talebi dengelemek için İngiliz hükümetinden ertesi gün Londra’daki altın piyasasını kapatmasını talep etti; 15 Mart’ta Birleşik Krallık Kraliçesi resmi tatil ilan etti. 18 Mart’ta Amerikan Kongresi, Amerikan para birimini garanti altına almak için altın rezervine ilişkin yasal zorunluluğu iptal etti. Londra piyasası daha sonra iki hafta boyunca kapalı kalırken, diğer ülkelerde altın hızla yükselen fiyatlardan işlem görmeye devam etti. Bu olaylar, o zamandan beri altın havuzunun çöküşü olarak adlandırılan olaya işaret ediyordu.
Bu nedenle ABD’nin egemenlik temerrüdünü resmi olarak duyurması için ek bir 3 yıl daha gerekecek. Toplamda, savaş sonrası dolar karşılığında altın alışverişi sistemi 27 yıl boyunca varlığını sürdürecek; bunun son 10 yılı, Amerikan para biriminin sağlamlığına olan güvenin hızlı bir şekilde azalmasıyla damgasını vurdu.
Petrodolar diplomasisi
1971’deki iflasın ardından, Amerikan dolarına olan güven ciddi biçimde sarsıldığında ve ABD’de fiyat enflasyonu had safhaya ulaştığında, Amerikalılar paralarını korumayı başardılar. Temmuz 1974’te ABD Hazine Bakanı William Simon, Suudi Arabistan Kralı Faysal bin Abdülaziz ile gizlice bir anlaşma yaptı : petrol fiyatlarını yalnızca dolar cinsinden belirleme, doları tek ödeme aracı olarak kabul etme ve petrolü geri dönüştürme taahhüdü karşılığında. ABD Hazine bonolarına bu şekilde elde edilen dolarlarla, ABD gerici el-Suud hanedanına askeri koruma sağlıyor.
Petrodolar geri dönüşümü olarak da adlandırılan bir mekanizma olan “petrol değişim standardı” bu şekilde doğdu . Bu andan itibaren Amerikan doları artık hukuki olarak altınla değil, fiili olarak Suudi petrolüyle garanti altına alınmıştır . Para basma makinaları tüm hızıyla çalışmaya devam edebilir.
Haziran 1981’de Amerikan merkez bankacısı Paul Volcker’in (ana faiz oranlarını %20’ye yükselterek ciddi bir küresel durgunluğa neden olan ) doları yeniden kurtarmasının ve Sovyetler Birliği’nin çöküşünün ardından, de tarafından kınanan “olağanüstü ayrıcalık” Gaulle her türlü nedenin ötesinde suiistimal ediliyor ve parasal sefahat daha da topyekun hale geliyor; “ Büyük Ilımlılık ” lakaplı 1990’lar, her şeyden önce devasa bir kredi genişlemesiyle uyumluydu.
Bütün bunlar doğal olarak bizi 21. yüzyıla, özellikle de yakındaki bir depremin ilk sarsıntılarının hissedildiği 2008 yılına götürüyor.
Tünel ünitesi
Bu parasal savurganlığın doğal sonucu, kamu borcunun ölçülemez derecede artmasıdır, çünkü güvene dayalı bir sistemde yeni para basımı, yeni borç şeklinde yapılır.
Ancak anlaşılır bir kelime dağarcığı kullanarak ulaşılan seviyeyi nasıl tanımlayabiliriz? Sözlüklerde henüz trilyoner kelimesi yer almıyor ama finans yayınları zaten bunu duyuruyor . Aslında bu kelimenin sezgisel bir anlamı yoktur ve finansal sistemimizin toplam çöküşünü ve onu karakterize eden sahte zenginlik birikimini göstermektedir.
O halde bu büyüklükteki mertebelerin temsil ettiği insan işinin miktarını nasıl temsil edebiliriz? Basit bir yolu var; henüz hiçbir ekonomist bunu önermedi ama tünel birimlerinde konuşabiliriz .Aslında çukur kazmak kesinlikle insan emeğinin en ilkel biçimidir ve deliğin boyutu harcanan çabanın iyi bir göstergesidir.
Alpler’in 57 kilometre altında, yapımı neredeyse yirmi yıl süren ve 28.200.000 ton kayanın (5 büyük piramit) kazıldığı, dünyanın en uzun demiryolu tüneli ve en derin trafik tüneli olan yeni Gotthard temel tüneli 10 milyar dolara mal oldu. toplamda. Güzel bir yuvarlak sayı.
Yani bir trilyon dolar, 100 tünel, yani 5.700 kilometre uzunluğunda bir tünel kazmaya eşdeğerdir. Net servetinin 170 milyar dolar olduğu tahmin edilen Jeff Bezos, 17 tünel yani 970 kilometre uzunluğunda bir tünel kazabilir.
Apple Corporation’ın piyasa değeri şu anda 2,5 trilyon dolardır; bu rakam 250 tünel kazmaya, yani 14.250 kilometre uzunluğunda, yani Dünya’nın 1,12 çapına denk gelen bir tünel kazmaya denk geliyor. Bu, tüm Dünya’yı bir antipoddan diğerine delmek, ardından 26 Gotthard tüneli daha kazmak anlamına geliyor.
Amerika Birleşik Devletleri’nin 34 milyar dolar tutarındaki toplam borcu, Dünya’yı her iki yönde 15 defadan fazla geçen 3.400 tünele, yani 193.800 kilometre uzunluğunda bir tünele tekabül ediyor. Amerika Birleşik Devletleri’nin, fonlanmayan yükümlülükler de dahil olmak üzere 100.000 milyar dolar tutarındaki toplam borcu , 10.000 tüneli veya 45 Dünya çapını temsil ediyor.
Dünya çapında biriken türevlerin toplam değeri 715.000 milyar dolardır ; bu, Dünya ile Ay arasındaki mesafenin on katından daha fazla bir tünel mesafesidir.
Elbette elle tünel kazmazsınız ve dünyanın merkezini (veya uzayda) kazmak pratik değildir. Gerçek şu ki Gotthard Üssü Tüneli kayda değer bir teknik başarıdır; tamamlanması 17 yıl sürdü; Granit dağı kazmak büyük tehlikelerle doluyken, çalışma sırasında dokuz kişi hayatını kaybetti. Süveyş veya Panama Kanalları gibi diğer büyük inşaat mühendisliği projeleriyle karşılaştırılabilir ve akıl almaz zenginlik birikimini temsil eden mükemmel bir ölçüm birimidir.
Zenginlikten bahsediyoruz ama tabii ki borçla ilgili . Apple’ın aslında tünellerde ölçülen dünya çapından daha değerli olduğunu düşünmek saçmalık. Sahte servetin bu denli çılgınca birikmesini mümkün kılan şey, ihraç edilen her para biriminin borç biçiminde olduğu borca dayalı emanet sistemidir.
Ve aslında bir dönüm noktasına ulaşıyoruz.
Üstel büyüme
Üstel büyümeyi sezgisel olarak anlamak zordur. Bunu açıklamak için basit bir bilmece: Bir şişe sabah 8’de bir bakteri içeriyor; Bir dakika sonra saat 8:01’de bakteriler bölünür ve artık toplam 2 bakteri kalır. Bir dakika sonra, sabah 8.02’de bakteri miktarı tekrar iki katına çıkıyor ve şişede dört tane var. 8:03’te şişede sekiz bakteri var. Öğle vakti şişe tamamen dolmuştur.
Soru: Şişenin yarısı ne zaman dolar? Düşünmek için bir dakikanızı ayırın.
Eğer siz de çoğu insan gibiyseniz ve logaritmik büyümenin sezgilere aykırı doğasını gösteren bu tür bir probleme aşina değilseniz, cevap ancak bir saniye düşündükten sonra açık hale gelecektir. Doğrusal büyüme açısından düşündüğümüz için 10:00 yanıtına yönelme eğilimindeyiz. Doğru cevap elbette öğleden bir dakika öncedir, çünkü bu, bakteri miktarının son kez iki katına çıktığı ve sonunda şişenin dolduğu zamandır.
Logaritmik borç artışını anlamak için, karşılık gelen yıllık yüzde büyüme yerine borçların yıllar içinde iki katına çıkma süresine bakmak en iyisidir ; artık hiçbir anlam ifade etmeyen saf kavramsal miktardan kesinlikle daha ilginçtir. Şişenin yarısı doluyken öğleden bir dakika önce iki katına çıkma zamanını bilmeyen bir bakteri, daha çok zamanının kaldığını düşünebilir: Saat 12.01’de iki şişeye ihtiyacı olacağının farkında değildir. ve bir dakika sonra dört şişe.
Amerikan borcu
ABD’nin borcu, incelenmesi gereken en önemli borçtur, çünkü ABD rezerv para birimini ihraç eder ve dolayısıyla bu ayrıcalığın ne zaman sona ereceğini anlamak için önemli bir barometreyi temsil eder.
1945’te 259 milyar dolar olan Amerika Birleşik Devletleri’nin ulusal borcunun ikiye katlanması 30 yıl aldı . Altından kurtulduktan sonra 6 kez daha ikiye katlandı, her seferinde ortalama 8 yılda ikiye katlandı (bugün 34.000 milyar dolar). 1960 yılında 300 milyar dolar olan M2 para arzının daha sonra 6 kez ikiye katlanması, her seferinde ortalama 10 yıl (bugün 20.000 milyar dolar) alarak iki katına çıkmıştır . Buna karşılık, küresel GSYİH’nın bugünkü 100 trilyon dolara ulaşması iki katına çıkması 30 yıl sürdü, bundan önce de ikiye katlanması 23 yıl aldı.
10 yıllık iki katına çıkma süresiyle, finanse edilmeyen taahhütler de dahil olmak üzere (bugün 100.000 milyar dolar) Amerikan borcu, insan ömrü boyunca 25 katrilyon dolara ulaşacak: tünel birimleriyle hesaplanan, Dünya ile Güneş arasındaki mesafe.
Bütün bunların neyi göstermesi gerekiyor? Basit bir şey var: Ödenmemiş borç miktarı zaten kesinlikle saçma. Artık her yüz günde bir 1 trilyon arttığı için daha da saçma bir hal alacağı tahmin ediliyor . Bu iskambil evinin kendi ağırlığı altında patlaması an meselesi. Tek bir soru, ne zaman?
Altına dönmek için
Dolar rupi karşısında ne ise, altın da dolar karşısında odur. Altın bir standarttır, nihai borç söndürücüdür çünkü karşı taraf riski taşımayan tek para birimidir. Dolayısıyla altındaki çalkantıyı ölçerek dolardaki, dolayısıyla küresel finans sistemindeki çalkantıyı anlıyoruz.
Nasıl ki 1960’larda bilgili bir gözlemci, Londra altın havuzunun çöküşünden sonra Amerika’nın temerrüde düşmesinin yakın olduğunu anlayacaksa, 2024’te de bilgili bir gözlemci, dolar cinsinden altın fiyatının ABD ile tarihi bağlantısının koptuğunu anlayacaktır. On yıllık oranlar bir saltanatın ve bir dönemin sonuna işaret ediyor.
Aslına bakılırsa bu kopukluk, dünyanın artık Amerikan tahvil piyasasına güvenmediği anlamına geliyor; geri dönüş vaat etse bile doların baş düşmanı altına tercih edilebileceğini düşünmüyor. Bu söz ve teklif edildiği para birimi artık inandırıcı değil. Amerika Birleşik Devletleri’ne bu kadar uzun süre boyunca rezerv para birimi ihraç etme olanağı tanıyan ve geniş ölçüde suiistimal edilen olağanüstü ayrıcalık sona eriyor.
Bu kaçınılmaz sonuç, halihazırda Amerika’nın parasal üstünlüğünün sonunun yaklaştığını ilan eden büyük bankacılık hanedanlarının analizine de yansıyor . Grizu oluşması hâlâ birkaç ay ya da yılı alabilir, ama en azından şunu açıkça söyleyebiliriz: Kömür madenindeki kanarya ötmeyi yeni bıraktı.
essentiel.news
