Özgür Üniversite Türkiye ve Ortadoğu Forumu Vakfı
“36 farklı ülkeden ve 4 farklı dinden 587 insanı taşıyan Mavi Marmara Gemisi’nin en yaşlı yolcusu olan Vatikan Papazı Hilarion Capucci (Kapuçi), 94 yaşında Roma’da vefat etti.
Cappuci, benim hem yoldaşım hem de hapishane arkadaşımdı, cezaevinde ise koğuş arkadaşım.
Bu aziz insanla hem Antalya’da üç gün aynı spor salonunda birlikte oldum, hem Akdeniz sularında aynı gemiyle dört gün birlikte yolculuk yaptım, hem de İsrail’in Be’er-Şeva (Arapçası Birşeba-F.B.) kentindeki Ela Hapishanesi’nde aynı koğuşta birlikte yattım.
Hilarion Capucci (Kapuçi)
Hilarion Capucci, sürgünde yaşayan Kudüs Eski Başpiskoposu.
Filistin kökenli, Suriye vatandaşı ve Roma’da, Vatikan’da ikamet ediyor. 4 yıl İsrail hapishanelerinde yatmış. 32 yıldır sürgünde yaşıyordu.
2010 yılı ortasında gerçekleşti Mavi Marmara hadisesi.
Hilarion Capucci, 27 Mayıs gecesi başlayan ve 31 Mayıs’taki saldırıya kadar süren 4 günlük gemi yolculuğunda, gemideki 587 insanın tamamı için müşfik bir baba, moral kaynağı olan bir bilge gibiydi.
Gemi yolculuğu başlamadan önce, Antalya Kepez Spor Salonu’nda düzenlenen basın toplantısında, Hilarion Capucci tüm dünyaya şu mesajı vermişti:
32 yıldır kendi vatanımdan uzakta, sürgünde, Filistin halkından uzakta yaşamaya mahkûm edildim.
Bunca yıl aradan sonra Gazze’den başlayarak Filistin topraklarını ve Filistin halkını yeniden görmenin heyecanı ve mutluğunu ifade edecek kelime bulamıyorum. 32 yıl sonra ilk kez bu gemilerle Filistin topraklarına, kendi ülkemin topraklarına ayak basacağım.
Ne kadar zorlu, ne kadar uzun süreli olursa olsun, İsrail işgaline karşı mücadele edip kendi vatanımıza kavuşma arzumuzdan asla vazgeçmeyeceğiz…
Biz yardımları Gazze halkına teslim edip geri döneceğiz ama Kudüs, özgür ve bağımsız Filistin’in başkenti olana kadar mücadelemizden vazgeçmeyeceğiz.
Sözlerini yüksek sesle haykıran Başpiskopos Hilarion Capucci, dinleyiciler tarafından dakikalarca ayakta alkışlandı.
Evet, muradına erdi ve 32 yıl aradan sonra vatanına ayak bastı. Ne yazık ki, özgür bir şekilde değil, esir olarak, elleri kelepçeli bir şekilde.
Hilarion Capucci, gerçek anlamda bir erdem ve fazilet timsaliydi.
O, tertemiz bir kalbi olan bir insandı kardeşlerim!
Onun yüreği o kadar temiz ve büyüktü ki, din, dil, ırk ayrımı yapmadan bütün insanları aynı şekilde seviyordu.
O, bir sevgi ağacıydı. Evet, bir ağaç. Bir ağaçtı o.
Öyle bir ağaç ki, gölgesi altında Müslüman, Hıristiyan, Yahudi, Arap, Türk, Kürt, Fars, siyah, beyaz, tüm insanlar oturup serinleyebilirdi.
Ben Onda çok özel şeyler gördüm, kardeşlerim. Onda ‘erdemli insan’ olmanın tüm özelliklerini müşahede ettim.
Gemi yolculuğunda, o yaşlı haline rağmen diğer yolculardan daha az uyur, onlardan daha az istirahata çekilirdi.
O yaşlı haline rağmen, her zaman için etrafını saran gençlerle sohbet halindeydi. Onlara sabır, cesaret ve irade tavsiye ediyordu.
Kadın-erkek, Hıristiyan-Müslüman ayrımı yapmadan herkesle aynı tonda, aynı müşfik tavırla sohbet ederdi.
30 Mayıs akşamı, yani saldırıdan yarım gün önce, tacizler ve tehlike saatleri başlayacakken kılınan akşam namazında, çok ilginç bir şey olmuştu.
Dünya tarihinde belki de eşine benzerine rastlanmayan bir davranış ortaya koydu, Hilarion Capucci.
Öylesine ibretâmiz bir hadise ki, hepimiz tam mânâsıyla şok olmuştuk.
Papaz Hilarion Capucci, cemaatle birlikte akşam namazı kıldı. Evet, yanlış okumadınız.
Daha doğrusu o, kendi Hıristiyanlık inancına göre dua ve ibadet etti, ama namaz kılan cemaatle birlikte saf tuttu.
İsrail askerleri, elleri kelepçeli 88 yaşındaki papazı iki kolundan tutup gemiden dışarı çıkartırken, yolcular papazı alkışladılar. Ve Papaz Hilarion Capucci birden arkasını dönüp yolculara baktı.
Birkaç saniye yol arkadaşlarına baktı ve sonra ne yaptı, biliyor musunuz? Sağ kolunu havaya kaldırdı, sağ elinin başparmağı açıktı, yani şahadet parmağı.
Sağ kolunu havaya kaldırdı, şahadet parmağını havaya dikti ve ‘Allah-û Ekber’ diye bağırdı.
Cezaevinde olduğumuz sürenin benim açımdan en faydalı ve verimli yanı, Kudüs Eski Başpiskoposu Hilarion Capucci ile aynı koğuşta kalmak, onunla birlikte olmaktı.
Erdemli duruşuna, babacan tavırlarına, müşfik haline ve sevecenliğine Akdeniz’in masmavi sularında yaptığımız yolculuk esnasında hayran olduğum bu güzel yaşlı insanla hapishanede de aynı koğuşa düştüğüm için çok mutluydum.
İnanın kardeşlerim; sırf Papaz Capucci ile birlikteydim diye cezaevi bana zor gelmedi.”
Yazıyı yazan kişiyi 3 yıl önce İzmir Fuarı’nda tanımıştım. Dini bütün bir Kürt aydını olan İbrahim Sediyani, halkının derdine, davasına, sevdasına ve umuduna sahip çıkmasıyla tanınıyor.
Almanya’da yaşıyor. Aslında o bir dünya insanı; dünyanın dört bucağını dolaşıp gezi yazıları yazıyor. Bu manada tam anlamıyla modern bir “Kürt Evliya Çelebisi” sayılır.
Sediyani, Cappuci ile kısa süreli hapishane arkadaşlığından bahsetti de aklıma geldi.
1974’te İsrail polisi tarafından tutuklanıp sıkı önlemleriyle ünlenen İsrail askeri cezaevi (esir kampı demek daha doğru olur) Ramle’ye konulduğunda, ben Filistinli tutsaklar arasında bir yılımı geçirmiştim.
O başka bir tecrit odasındaydı. Dini makamından ötürü biraz daha genişçeydi odası.Ben ve diğer yabancı kökenli tutsaklar ise daracık, kabin misali tecrit hücrelerindeydik.
Ara sıra havalandırma sırasında kendisiyle ayaküstü konuşur, hal hatır sorardık. Zira çevremizdeki askeri gardiyanlar, uzunca konuşmamıza müsaade etmezlerdi.
Hilarion Capucci, 1988
Peki, kimdi bu Hilarion Capucci?
Gerçek adı George(Corc)’dur. Hilarion adını, Gazzeli bir Hıristiyan rahibinden veya azizinden almış olmalıdır.
Bu rahip, Mısırlılara Sina çölünde rehberlik ederek (MS 295), onları Suriye’ye ulaştırmıştır.
Hilarion Kapuçi ise din adamı sıfatıyla konulan Arapça adıdır. Soyadının Osmanlıca ve Süryanice’de “kapıcı, bekçi, nöbetçi” manasında kullanıldığı söyleniyor.
Mesleği, Arapça “Matran” (Başpiskopos) olarak tanımlanıyor.
Cappuci ile Yaser Arafat’la buluşurken
Bazı bilgileri Wikipedia ansiklopedisinden alalım:
Hilarion Capucci Suriyeli bir din adamıdır. Halepli otomobil satış dükkanı sahibi bir baba (Beşir Kapuçi) ile soylu bir aile mensubu bir annenin (Şefika Ribat) oğlu olarak 1922’de dünyaya gelen Kapuçi, 1933-1944 yılları arasında Lübnan’daki okullarda okuduktan sonra, ilahiyat eğitimini tamamlamak üzere Kudüs’e gitti. Ardından Lübnan’daki bir okula öğretmen olarak atandı; daha sonra Patrik yardımcılığına getirildi. 1947’de Halep’teki Basiliya Melkiti Tarikat Okulu rahibi oldu. 1963’te Halep’teki Ruhban Okulunda baş yöneticilik yaptı. Kudüs’teki Rum Katolik Kilisesinde piskoposluk görevine başlama yılı 1965’tir.
Kapuçi, Filistin’i işgal eden İsrail’e karşı direnişçi tutumuyla tanınıyor. İşgalcilerin düzenledikleri anma, kutlama, karşılama türünden törensel hiçbir etkinliğe katılmadı. (Arap dünyasında ulusal kurtuluşçuğun simgesi haline gelen) Mısır lideri Cemal Abdülnasır’ın vefatı (28 Eylül 1970) münasebetiyle Kudüs şehrindeki bütün Hıristiyan din adamlarından şunu talep etti: Kiliselerin gönderine matem kabilinden siyah bayrak çekilmesini ve cenazenin kaldırıldığı saatte kilise çanlarının çalınmasını istedi.
Piskopos Kapuçi, Müslüman veya Hıristiyan inançlı Filistinli Arapların ikamet ettiği Doğu Kudüs’e yerleşmişti. Temsil ettiği dini makam, İsrail askeri denetiminin dışındaydı. Daha doğrusu beraberinde getirdiği eşya, gümrük veya polis kontrolüne tâbi değildi. Bu kontrol muaflığını iyi kullanan yurtsever din adamı, işgal altındaki Filistinli direnişçiler için para, silah ve benzeri lojistik malzeme götürebiliyordu.
Alınan ihbarları ve duyumları değerlendiren İsrail iç istihbarat örgütü ŞABAK Kapuçi’yi yakın takibe aldı. Bir gün Kapuçi ile yardımcısının bindiği arabanın hızla Kudüs’e doğru yol aldığı istihbaratını alan ŞABAK, durdurduğu otomobilin içinden yüklü miktarda patlayıcı madde, 4 adet Kalaşnikof, çok sayıda tabanca, el bombası vs buldu.
Sorgusu sırasında Kapuçi, silah kaçakçılığı yaptığı yolundaki ithamı reddetti. Yakalanan silah ve mühimmatın kendisinden habersizce arabaya yerleştirildiğini söyledi. Böylece sorgucuları inandırmış oldu. Sonraki günlerde Kapuçi’nin arabasının zulasında FKÖ lideri Arafat’ın başında bulunduğu El Fetih örgütünün işgal altındaki topraklardan sorumlu yetkilisi Ebu Firas’ın el yazısıyla yazılmış gizli bir notu; silahların nasıl, nerede, kimlere verileceği yolundaki yönergesi bulundu ve iddianamede bunlar delil olarak kullanıldı.
El altından ilk direnişin ilk illegal hücresini kurmuş ve diğer direnişçilere yardım etmişti. Bu yüzden 8 Ağustos 1974 tarihinde tutuklandı. Yargılanıp 12 yıl hapse mahkûm edildi. 1978’de serbest bırakılıp Vatikan’a gönderildi.
Cappuci, İsrail polisi nezaretinde götürülürken
Bir ara not yazmak durumundayım: Mahpusluk günlerinde sorup ondan öğrenebildiğim kadarıyla, savcılık iddianamesinde, ‘Filistin Kurtuluş Örgütü-FKÖ yetkilileriyle işgal altındaki Filistinliler arasında gizli kuryelik yapmak ve Lübnan tarafından içerideki direnişçilere silah taşımak’ suçlamasıyla tutuklanıp yargılanıyordu.
Cappuci’nin İsrail zindanında tutukluluk günlerinde dayanışma amaçlı bir poster
Vatikan ve Papa’nın ağırlığını koyması nedeniyle dört yıl sonra, Kasım 1978’de serbest bırakıldı.
Ancak İsrail, Papa’yla şöyle bir pazarlık yapmıştı: Kapuçi, Filistin’de kalmayacak ve Vatikan’da Papalık yönetiminin denetimi altında olacaktı.
Sürgünde direkt olarak FKÖ’nün aktif siyasi elemanı olmayacak, siyasi demeçler vermeyecekti.
Esir Cappuci’nin hemen salıverilmesini isteyen destek amaçlı afiş
Kapuçi, zaten öteden beri kendine diş bileyen İsrail’in kendisine her şekilde ceza vereceğini anlayınca, mahkemedeki savunmasında silah kaçırma olayını inkâr etmedi.
Tam tersine, Hıristiyan inancı açısından (Kurtuluş Teolojisi) zalime ve işgalciye karşı çıkmanın dini açıdan da mubah olduğunu, bu yüzden Filistin kökenli bir yurtsever olmanın ötesinde, İsrail işgali altında inleyen mazlum Filistin halkına yardım etmenin bizzat dinin gereği olduğunu uzun uzun anlattı.
‘Kudüs’ün Bekçisi’ lakabını alan başpsikopos Capucci
Vatikan’da gözetim altında olmasına rağmen Filistin’den hiç kopmadı.
İsrail ile Filistin arasında imzalanan 1993 tarihli Oslo Anlaşma Çerçevesi’nde FKÖ’nün çeşitli kurumlarında (Ulusal Genel Kurul, Filistin Meclisi, Kongre gibi) çalıştı.
Filistin halkının hemen bütün kültürel ve dayanışma etkinliklerine katıldı.
Yurtseverliği nedeniyle 1970’lerde Mısır, Sudan, Libya, Irak ve Kuveyt’teki posta pullarına onun resmi konuldu.
Adına şiirler yazıldı; yaşam serüvenini anlatan birkaç kitap yayınlandı.
Hapiste geçirdiği yıllara ilişkin başından geçenleri, Berkis Ebu Zeyd ile Antuvan Fransis isimli iki yazara anlattı.
Kitap, “Piskopos Hilariyon Kapuçi: Mahpusta Hatıralarım” ismiyle 2018’de Arapça basıldı.
Yıl 2009’du. Gazze’ye yardım götürmek üzere Lübnan’dan hareket eden gemiye bindi, ancak İsrail hücumbotları tarafından gemiye el konuldu.
2010 yılında Türkiye’den kalkıp kuşatılmış Gazze halkına yardım götürmeyi hedefleyen Mavi Marmara Gemisi’ne katılması da bu nedenleydi.
Başpiskopos Kapuçi, İsrail komandolarının ateş açması sonucu katledilen ve yaralanan Mavi Marmara Gemisi yolcuları için Türkiye’ye geldi; geçmiş olsun ve başsağlığı ziyaretine gitti.
Kayseri’de Talas ilçesine bağlı Reşadiye mahallesindeki Furkan Doğan’ın mezarını ziyaret etti.
Doğan’ın mezarı başında bir süre dua eden Capucci, gazetecilere yaptığı açıklamada, Furkan Doğan ile Mavi Marmara’da birlikte yolculuk yaptıklarını söyledi.
2020 yılında, Suriye’deki bir sanat üretim merkezi, “Kudüs’ün Bekçisi Kapuçi” adıyla onun yaşam öyküsünü anlatan bir drama dizisi yaptı.
“Kudüs’ün Bekçisi Kapuçi” adlı drama dizisinin afişi
Suriye demişken; Kapuçi sadece Filistin meselesiyle değil, Arap ve Ortadoğu’daki bütün meselelerle yakından ilgiliydi.
Sözgelimi 1980’lerin başında Tahran’da tutulan Amerikalı rehinelerin salıverilmesi için İran’ın o zamanki lideri Ayetullah Humeyni’yle de görüşmüştü.
Cappuci, Ayetullah Humeyni buluşmasında
Aynı tutumu, Suriye’deki iç savaş sırasında aldı. Suriyeli bağımsız muhalif şahsiyetlerden Heysem Menna’nın 10 Mayıs 2020 tarihli Ray El Yom gazetesindeki makalesinde şunları okuyoruz:
Cep telefonuma bir not iletmiş: Acilen Paris’te görüşelim. Konu: Suriye krizine çözüm. Gittim; buluştuk. Cebinden taslak halinde uzunca bir not çıkardı.
Üçüncü herhangi bir tarafı karıştırmadan Suriye-Suriye diyalogu çerçevesinde iktidar ile muhalefetin müzakere masasına oturmasından yana bir taslak hazırlamış; benim gibi muhaliflere imzalatmak istiyor. Kendisi de imzaladıktan sonra notu Beşar Esat’a iletip ondan da imza isteyecekti.
Taslakta geçen iki cümlenin farklı biçimde formüle edilmesi gereğini vurguladım. Nitekim öyle yaptı ve bir kopyasını bana verdi. O, özgürlükçü bir anlayışa sahip olduğundan ezenin değil ezilenin yanındaydı.
Sivil hakların verilmesini istiyor; mezhepçilik, zor kullanma ve dış müdahaleye karşı çıkıyordu. Elinde Suriye’de tutuklu bulunan Filistinlilerin listesi vardı. Esat’la buluşmasında onların salıverilmesini istemişti.
Ayrıca barışçıl gösteriler yoluyla hak elde edilmesinden yanaydı. Suriye’nin reform ve siyasetin barışçıl yöntemleri yoluyla bu krizden çıkacağına inanıyordu. Devletin halka şiddet kullanmasına karşıydı.
Cappuci’nin ölümünden önceki görüntüsü
14 Mayıs 2020 tarihli Lübnan El Ahbar gazetesine bir değerlendirmede bulunan Mune Sukriye isimli kadın yazar, Kapuçi için şunları yazdı:
Kudüs’ün fedai nöbetçisinin siyasi ve dini tecrübesi, onun Hıristiyanlık ilahiyatında öteden beri mevcut olan ‘Kurtuluş Teolojisi’ fikriyatından esinlendiğini göstermektedir.
Capucci’nin gençlik günlerini tasvir eden bir poster, ‘Filistin’e dönüşün meşalesi’
Genelde kendisinden bahseden medya organlarının ortak tanımı ise şöyle idi:
Kapuçi, Kudüs’ün bekçisi ve yurdundan sürülen Filistinlerin ışığında evlerine geri dönecekleri meşaledir.
Cappuci’nin vefat ilanı olan “Kahraman Şehidimiz” isimli afiş
Kapuçi, 1 Ocak 2017 tarihinde Roma Vatikan’da hayata gözlerini yumdu.
Cappuci’nin vefatı münasebetiyle çizilen karikatür
Kaynakça:
İbrahim Sediyani, “Hilarion Cappuci: Erdem Demekti” isimli makale, Sediyani Haber sitesi, 2 Ocak 2017
هيلاريون كابوتشي Arapça Wikipedia; “Hilarion Capucci” İngilizce Wikipedia.
إيلاريون كبوجي فدائيّاً و«حارساً للقدس», El Ahbar gazetesi, 14 Mayıs 2020
المطران إيلاريون كبوجي؛ ذكرياتي في السجن, أنطوان فرنسيس-سركيس أبو زيد
المناضل المطران هيلاريون كابوتشي
بالفيديو…المطران هيلاريون كابوتشي videolu Kapuçi anlatımı sitesi, 2 Ocak 2017.
“Başpiskopos Cabucci, Furkan’ı Ziyaret Etti”. Haksöz haber. 31 Aralık 2010. 4 Ocak 2011
حارس القدس والحل السياسي في سوريا.. ماذا قال الاسد للمطران كبوجي؟,
10 Mayıs 2020 tarihli El Ahbar.
قضية المطران كبوجي نسخة محفوظة مارس 2011 على موقع واي باك مشين1
“هيلاريون كبوجي ولاهوت التحرير العربي: باسم المسيح قاوم الاحتلال”. فخر أبو صقر
Bu yazı The Independentturkish’te yayınlanmıştır
